مقاله گندم

دسته: کشاورزی 

مقاله گندم+مقاله بررسی گندم+مقاله گندم+تحقیق گندم+تحقیق بررسی گندم+تحقیق گندم

مقاله گندم

قیمت فایل فقط 2,500 تومان

مقاله گندم

مقدمه

حدود 60 درصد سطح مزارع جهان را غلات تشکیل می دهد که از این مقدار 33 درصد به کشت گندم اختصاس دارد. گندم اصلی ترین منبع کالری پروتئین انسان است و ویژگی مهم این گیاه، قابل کشت بودن آن در شرایط متنوع آب و هوایی است. در دنیای امروز، گندم نه تنها یک ماده غذایی اساسی و مهم است بلکه از لحاظ سیاسی نیز اهمیتی همپایه نفت و حتی برتر از آن دارد، در واقع باید گفت سلاح گندم از سلاح نظامی قدرتمندتر است (10، 11، 39 و 55).

جمعیت ایران با آهنگ رشد 8/2 درصد، بالغ بر 60 میلیون نفر در سال 1374 هجری شمسی بوده و پیش بینی می شود که با آهنگ رشد جمعیت فعلی، جمعیت کشور در سال 1358 به 85 میلیون نفر برسد، یعنی روزانه نزدیک به 5000 نفر و هر سال 8/1 میلیون نفر بر شمار جمعیت کشور افزوده شود (47). همچنین مصرف سرانه گندم در ایران 186 کیلوگرم و مصرف سرانه انسانی گندم 141 کیلوگرم می باشد. این در حالی است که میانگین مصرف سرانه و سرانه انسانی گندم در جهان به ترتیب 5/104 و 68 کیلوگرم است. بنابراین هر یک از مصارف سرانه و سرانه انسانی گندم در ایران، در حدود دو برابر مصارف جهانی می باشد (10).

روند رو بهن رشد جمعیت و بالا گرفتن مصارف سرانه وئ انسانی، موجب شده که هر سال میزان مصرف گندم زیادتر شده و در تحت شرایط تولید نسبتاً مساوی، پیوسته بر میزان واردات اضافه گردد، بطوریکه در مدت 12 سال 69- 1357 واردات گندم ایران از 3/1 میلیون تن به 5 میلیون تن در سال افزایش یافت، و رتبه ایران از نهمین وارد کننده عمده گندم در جهان به چهارمین وارد کننده تغییر پیدا کرد و حتی در طی چند سال اخیر، ایران جزو اولین وارد کنندگان گندم در جهان محسوب می شود (10).

بطور کلی به منظور افزایش تولید محصولات زراعی در واحد سطح، انجام عملیات به نژادی و به زراعی ضروری است، و هنگامی که این دو روش همراه با یکدیگر بکار گرفته شوند از ثمربخشی بیشتری برخوردار خواهند بود. از جمله عوامل به زراعی، بکارگیری تراکم مطلوب بوته در واحد سطح می باشد. اگر عملکرد دانه مورد نظر باشد، تراکم بوته مناسبی را باید بکار برد. چنانکه تراکم پائین باشد از پتانسیل تولید به نحو بهینه استفاده نمی گردد، و در فراتر از تراکم مطلوب نیز، مواد فتوسنتزی به جای اینکه صرف تولید دانه بیشتر شوند صرف رشد رویشی یا تنفس گیاه می گردند (21).

از صفات بارز غلات از جمله گندم، پنجه زنی می باشد. پنجه زنی در گندم، تحت کنترل ژنتیک و محیط است. یکی از عوامل مؤثر محیطی در پنجه زنی گندم، تراکم بوته در واحد سطح است، بطوریکه با افزایش تراکم بوته، از تعداد پنجه هـای بارور کاسته می شود، هر چند رقمی که بطور ژنتیکی از قدرت پنجه زنی بالایی برخوردار است در تراکمهای بالا نیز پنجه زنی بالایی خواهد داشت، ولی درصد کمی از این پنجه ها، بارور شده و به سنبله منتهی می شود و در این میان، پنجه های غیربارور، اتلاف انرژی شایان توجهی را به گیاه تحمیل می نمایند.

پنجه های زیاد گندم زمانی مفید شناخته می شوند که عوامل جوی مانند سرمای زمستان، تعدادی از ساقه های گندم را از بین برده باشد. در اینصورت، پنجه ها می توانند جای ساقه های از بین رفته را پرکنند. در چنین شرایط خاصی، باید به قدرت پنجه زدن گندم توجه کرد (39 و 55). ولی در شرایط عادی بالاخص شرایط آب و هوایی خوزستان، که گندم بصورت بهاره کشت می گردد، سودمندی صفت پنجه زنی در گندم، مشکوک به نظر می رسد. چونکه تمام پنجه ها تا مرحله گلدهی پیش نمی روند و بعضی از آنها، قبل از گلدهی تلف شده و عده دیگری از آنها نیز ممکن است سنبله های تکامل نیافته ای تولید کنند که دربرگیرنده دانه ای نباشد.

ارقام گندم معرفی شده برای استان خوزستان، با توجه به اینکه عمدتاً از تیپ گندمهای مکزیکی هستند قدرت پنجه زنی بالایی دارند، و با وجود شرایط زودرسی نامطلوب در استان خوزستان، به نظر می رسد پنجه ها نه تنها نمی توانند رشد و نمو خود را تکمیل کنند بلکه مواد فتوسنتزی گیاه را نیز به هدر داده و با سایه اندازی و دیگر انواع رقابت، باعث کاهش عملکرد دانه گندم می شوند. باید به این مشکل عنایت داشت که مزارع بیشتر نقاط خوزستان، همگی یک نقطه ضفع مشترک دارند و آن اینکه، تراکم سنبله بارور در واحد سطح، غالباً زیر تراکم قابل قبول است. توجه به این نکته الزامی است که برای افزایش تعداد سنبله بارور در واحد سطح و رسیدن به تراکم سنبله مطلوب، از این نظر که این سنبله ها به چه نسبتی از ساقه های اصلی و پنجه ها تأمین شوند تفاوت فاحشی وجود دارد.

با توجه به مطالب ذکر شده و تأثیر تراکم بوته بر میزان پنجه زنی و نقشی که هر دو مورد بر عملکرد گندم دارند، اهداف این تحقیق بطور کلی عبارتند از:

- بررسی برخی شاخص های رشد در ارقام و تراکمهای مختلف گندم.

- بررسی روند تغییرات پنجه زنی در ارقام و تراکمهای مختلف گندم.

- مطالعه تأثیر رقم و تراکم بوته بر میزان عملکردهای بیولوژیکی، دانه و کاه و اجزاء عملکرد.

- تعیین ماده خشکی که در اثر حذف پنجه ها به گیاه تحمیل می شود.

- بررسی و مقایسه صفات و عملکردهای بیولوژیکی، اقتصادی و همچنین اجزاء عملکرد در ساقه اصلی و هر یک از پنجه ها در ارقام و تراکمهای مختلف بوته گندم.

- بررسی سودمندی یا عدم سودمندی صفت پنجه زنی گندم در شرایط آب و هوایی اهواز.

فصل اول

کلیات

1-1- اهمیت اقتصادی و تغذیه ای گندم

گندم از سازگارترین گیاهان زراعی محسوب شده و در محدوده وسیعی از شرایط آب و هوایی در نقاط مختلف دنیا کشت می شود. کشت گندم در درجه اول به منظور تغذیه انسان و در درجه بعدی برای تغذیه دام و مصارف صنعتی است. گندم منبع اصلی غذای انسان بوده و با پائین رفتن سطح زندگی، میزان اتکا به آن افزایش می یابد. در ایران متوسط سهم گندم در تأمین کل انرژی مورد نیاز، حدود 40 درصد است. بطور خلاصه می توان گفت که گندم، مستقیماً با تغذیه و اقتصاد جهانی رابطه دارد و بیش از 35 درصد از جمعیت جهان، از لحاظ تغذیه ای به گندم وابسته اند. از نظر تهیه نان و ارزش نانوایی، آرد هیچ یک از غلات به پای آرد گندم نمی رسد. اگر چه گندم را به عنوان یک منبع غذایی نشاسته ای در نظر می گیرند ولی محتوای سایر مواد غذایی با ارزش، مثل پروتئین ها، مواد معدنی و ویتامین ها نیز می باشد (11، 43 و 55).

2-1- تولید گندم

1-2-1- سطح زیر کشت و تولید گندم در ایران

بر اساس آمار وزرات کشاورزی، در سال زراعی 76-1375، اراضی تحت کشت گندم در ایران 6299018 هکتار بوده که در این میان 2269899 هکتار به گندم آبی (36 درصد) و 4029119 هکتار (64 درصد) به گندم دیم اختصاص داشته است. در این سال، میزان تولید کل گندم 10042716 تن بوده که سهم تولید گندم آبی 7140948 تن (1/77 درصد) و گندم دیم 2903768 تن (9/28 درصد) بوده است. بنابراین در سال زراعی 76-75 میانگین عملکرد گندم آبی و دیم به ترتیب 3145 و 720 کیلوگرم در هکتار است (2).

2-2-1- سطح زیر کشت و تولید گندم در خوزستان

بر اساس آمار وزارت کشاورزی، در سال زراعی 76-1375 اراضی تحت کشت گندم استان خوزستان 546745 هکتار بوده که در این میان 261518 هکتار (8/47 درصد) به گندم آبی و 285277 هکتار (2/52 درصد) به گندم دیم اختصاص داشته است. در این سال، میزان تولید کل گندم خوزستان 965798 تن بوده که سهم گندم آبی 833517 تن (3/86 درصد) و گندم دیم 132281 تن (7/13 درصد) بوده است. بنابراین در سال زراعی 76-75 میانگین عملکرد گندم در خوزستان 5/1766 کیلوگرم در هکتار می باشد. همچنین میانگین عملکرد گندم آبی و دیم به ترتیب 2/3187 و 7/463 کیلوگرم در هکتار است. در سال زراعی 77-1376 از 270763 هکتار مزارع طرح محوری گندم در استان خوزستان 8/46 درصد به صورت مکانیزه کامل و 2/53 درصد به صورت نیمه مکانیزه بوده است (58).

3-1- طبقه بندی و منشأ ژنتیکی گندم

گندم از رده تک لپه ای، طایفه تریتیسه، زیر طایفه تریتیسینه، خانواده گرامینه و جنس تریتیکوم می باشد. واویلف دانشمند روسی، گندم را بر اساس خصوصیات ژنتیکی به سه دسته دیپلوئید (14= n2)، تتراپلوئید (28= n2) و هگزاپلوئید (42= n2) تقسیم بندی کرد. گندم نان جزو گندمهای هگزاپلوئید است. دو محقق بنام کیهارا و ساکس، دو رگه های بین این گروهها را تجزیه نموده و بر اساس نتایج حاصله، فرمولهای ژنومی دیپلوئید (ژنوم AA)، تتراپلوئید (ژنوم AABB) و هگزاپلوئید (ژنوم AABBDD) را مشخص و معرفی نمودند (51).

4-1- مرفولوژی گندم

1-4-1 ریشه

سیستم ریشه ای گندم از نوع افشان است. سیستم ریشه ای در گندم شامل ریشه های بذری و ریشه های نابجا می باشد. در گندم ریشه های بذری (ریشه های اولیه) همراه با ریشه چه از محل گره اول (گره لپه ای) و گره دوم (گره کلئوپتیلی) در محل محور جنین دانه ظاهر می شوند. گره اول و دوم در داخل دانه باقی می مانند و به همین جهت ریشه های بوجود آمده از این گره ها را ریشه های بذری می نامند و خروج از خاک نیز حاصل طویل شدن میانگره دوم اسـت. ریـشه های بـذری در گنـدم شامل ریشه چه و 7-1 عدد ریشه خارج شده از ایـن دو گره می باشنـد. ریشه هـای نابجـا که بنـام ریـشه های گره ای، تاجی، ثانویه، اصلی، دائمی، یقه ای یا طوقه ای هم شناخـته می شوند دقیقاً در زیر سطح خـاک و از محـل گره هـای تحتانی سـاقه گنـدم خـارج می شوند. در گندم، در زیر سطح خاک، چند گره بدون رشد میانگره وجود دارد که یقه یا طوقه را تشکیل می دهند و سبب ایجاد حلقه های پیاپی ریشه های نابجا می شوند و به همین جهت نیز ریشه های طوقی نام گرفته اند (21 و 55).

در ابتدای رشد، ریشه های بذری دارای اهمیت زیادی هستند، ولی با افزایش ریشه های دائمی، بتدریج از اهمیت آنها کاسته شده و نقش ریشه های دائمی افزایش می یابد، هر چند که فعالیت خود را تا مرحله رسیدن محصول به صورتی بسیار ضعیف ادامه می دهند. اولین جفت ریشه دائمی از اولین گره ساقه اصلی، دومین جفت ریشه دائمی از دومین گره ساقه اصلی و ... ایجاد می شود. ریشه های دائمی حدوداً 5-4 هفته بعد از رویش گندم ظاهر می شوند. در مقایسه با ریشه های بذری، ریشه های اصلی طویلتر، ضخیم تر، فعالتر، و شادابتر (1، 21 و 55).

2-4-1- ساقه

ساقه در گندم، راست، استوانه ای شکل، بدون انشعاب، معمولاً دارای گره های توپر و میانگره های توخالی است که این ساختمان ساقه، سوفار نام دارد. حالت توخالی و استوانه ای بودن و وجود دستجاب آوندی در ساقه گندم، علاوه بر اینکه موجب استحام ساقه شده و آنرا در مقابل ورس مقاوم می نماید، همچنین موجب صرفه جویی در انرژی گیاه و اختصاص هر چه کمتر ماده خشک به عملکرد غیراقتصادی می شود (11 و 55).

طول ساقه تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و محیطی است. طول ساقه بستگی زیادی به طول میانگره ها، تعداد میانگره ها و شرایط محیطی مثل نور، رطوبت، ازت و دما دارد. در گندمهای پاکوتاه ارتفاع ساقه 60-50 سانتی متر و در ارقام پابلند تا 150-140 سانتی متر متغیر است. طویل شدن ساقه با طویل شدن 6-5 میانگره فوقانی انجام می گیرد. اولین میانگره که شروع به طویل شدن می کند میانگره پائینی است که بر روی گره انشعاب وجود دارد، و اندکی بعد از آن به ترتیب دومین و سومین میانگره شروع به طویل شدن می کنند. طول میانگره از پائین به طرف بالا افزایش می یابد بطوریکه پائین ترین میانگره از همه کوتاهتر ولی دارای دیواره ضخیم، و بالاترین میانگره (پایک) از بقیه طویلتر است (55).

3-4-1- پنجه

در گندم حدود 4-3 هفته بعد از جوانه زنی، ساقه های فرعی یا پنجه ها، از طوقه ظاهر می گردند و مرحله ای که در آن پنجه ها تشکیل می گردند را مرحله پنجـه زنی می نامند. پنجه ها در حقیقت انشعاب ساقه از محل گره های طوقه ای می باشند. بنابراین طوقه که در منطقه بین بخش هوایی و زیرزمینی می باشد از تعدادی گره تشکیل شده که نقش های حیاتی متعددی از جمله تشکیل ریشه های اصلی و پنجه ها، ذخیره مواد غذایی و همچنین رویش دوباره به عهده دارد. پنجه ها در یک گیاه، بطور متوالی و به ترتیب، اول، دوم، سوم و ... بوجود می آیند. بیشترین پنجه ها در مرحله پنجه زنی تشکیل می شوند. در مرحله ساقه رفتن نیز پنجه زنی متوقف می گردد. قدرت پنجه زنی در گندم بستگی به عوامل متعددی مثل ژنوتیپ و عوامل محیطی نظیر تراکم، نور، تاریخ کاشت، درجه حرارت و ... دارد (55).

قیمت فایل فقط 2,500 تومان