پایان نامه بررسی حاشیه نشینی در تهران( اسلام شهر )

پژوهش انجام شده که در ارتباط با حاشیه نشینی در تهران و به مطالعه موردی منطقه اسلام شهر پرداخته ، با هدف تبیین فرایند شکل گیری ، دگرگونی و تغییرات پدیده و نیز عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر آن و فراهم کردن بستر لازم برای ارزیابی عینی نتایج و بازخوردهای سیاست ها و روش های برخورد با پدیده صورت گرفته است.

در انجام این پژوهش از روش کتابخانه ای استفاده شده و از پژوهش هایی که در داخل کشور صورت گرفته همچنین اخذ مطالب از پژوهشهایی که در خارج ازی کشور صورت گرفته توسط اینترنت آن بر محتوا و پویایی آن افزوده شده است.

در این پژوهش فرآیند، چگونگی و عوامل مؤثر در شکل گیری و دگرگونی سکونتگاههای خودرو در ایران و منطقه کلانشهری تهران ، تبیین تفاوتها و عدم تشابه فرایند و عوامل مؤثر بر شکل گیری و دگرگونی سکونتگاههای خودرو در ایران، نقش ، عملکرد و ویژگیهای عام سکونتگاههای خودرو در ایران و منطقه شهری تهران در مراحل شکل گیری و گذار، انطباق چارچوب نظری عام پژوهش بر شرایط ایران و منطقه شهری تهران، تبیین سکونتگاهها خودروی ایران از دیدگاه کلان نظری ، مطالعات لازم انجام شده.

سپس موقعیت و وسعت استان تهران و در مراحل بعدی جمعیت و مهاجرت ، بررسی مقایسه ای برخی شاخصهای اقتصادی – اجتماعی شهرستانهای استان تهران ( در مقایسه با سطح استان و کشور) ، توزیع جغرافیایی مهاجرین در استان تهران ، سپس ویژگیهای طبیعی استان تهران شامل آب و هوا ، زمین شناسی ، وضعیت گسلها و زلزله خیزی ، ارزیابی منابع اراضی و طبقه بندی اراضی ، منابع آب سطحی و زیرزمینی ، پوشش گیاهی ، اکولوژی و محیط زیست ، کاربری اراضی ، زراعت و باغداری ، دامداری و سپس به صنایع تبدیلی ، اقتصاد کشاورزی و نظام بهره برداری و قابلیتها و محدودیتهای اصلی توسعه استان تهران شناسایی گردیده است.

بخش بعدی ابتدا تعاریف، ویژگیها و فرایند ایجاد سکونتگاه خودرو که شامل ویژگیهای فیزیکی ، اجتماعی و حقوقی (قانونی) و دیگر سکونتگاههای خودرو، تحول تاریخی واژه سکونتگاه خودرو ، فرایند ایجاد سکونتگاه خودرو، رویکردها نسبت به سکونتگاه خودرو، نقش آتی سکونتگاههای خودرو در مسکن شهری همچنین به دو مورد پژوهشها یکی در مصر و دیگری در بنگلادش پرداخته که تمامی مطالب این بخش برگرفته از اینترنت و سپس ترجمه شده است.

مرور نظریات و دیدگاهها پیرامون زمینه ها و ابعاد اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی پیدایش سکونتگاههای خودرو که در آن به تعریف، مشخصات و ویژگیهای بخش غیررسمی، اهمیت و کارکردهای بخش غیررسمی و نقش آنها در تأمین مسکن و شکل دهی سکونتگاههای خودرو و بعد مشخصات و ویژگیهای فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی سکونتگاههای خودرو و سپس در مرحله بعد به تجزیه و تحلیل یافته های مرتبط با وضعیت اقتصادی در شهرستان اسلام شهر پرداخته شده که در آن وضعیت هزینه (درآمد) ، قیمت واحد مسکونی ، وضعیت ترکیب شغلی ، وضعیت مکان شغل ساکنین و وضعیت تغییر (تحرک) شغلی در اسلام شهر

سپس به تحلیل یافته های مرتبط با وضعیت اجتماعی و فرهنگی در اسلام شهر که شامل ترکیب قومی و مکان سکونت قبلی ساکنین ، ارتباط ساکنین با محل تولد ، میزان ، نوع و جهت پیوندهای اجتماعی ، نوع و میزان سازمان یافتگی و تشکل پیوند اجتماعی ، نوع و نحوه نگرش ، مسائل و مشکلات ، ویژگیها و مشخصات بافت در اسلام شهر که شامل بافت روستایی ، بافت حاشیه ای و کاملاً خودرو (یک شبه ساخت) ، بافت های طراحی شده و جدید ، بافت های در حال گذار و شکل گیری در مرحله بعد نتایج تحقیقات و مطالعات سیاسی در مورد سکونتگاه اسلام شهر و نتیجه گیری در آن در بخش آخر به نقش و جایگاه منطقه ای سکونتگاه اسلام شهر طی مراحل رشد و شرکت در تقسیم کار با شهر اصلی (مادر) که در آن به میزان و جهت ارتباط سکونتگاه اسلام شهر با شهر مادر و با یکدیگر طی مراحل رشد، میزان ارتباط اقتصادی و نظام فعالیتی سکونتگاه اسلام شهر طی مراحل رشد، جایگاه منطقه ای سکونتگاه اسلام شهر طی مراحل رشد و چشم انداز آتی و سازمان سیاسی اداری سکونتگاه اسلام شهر طی مراحل رشد.

بخش نهایی که به پیشنهادها و راهکارهای مختلف در زمینه برخورد با پدیده حاشیه نشینی اختصاص یافته با تکیه بر توانهای ساکنین آنها بسامان کرد و کیفیت سکونت در آنها را ارتقاء بخشید، همچنین این مجموعه ها راه حلی جهت حل مشکل مسکن و سرپناه و تولید مسکن در مجموعه کلانشری است و بایستی با شناخت منطق شکل گیری و تحول این کانونهای حاشیه ای آنها را برنامه دار کرد.

در هر حال اما چنین نگرشی در سالهای اخیر سیاستها و راهکارهای برخورد با سکونتگاههای خودرو را بیش از سایر دیدگاهها تحت تأثیر قرار داده است به نحوی که آنها از این پس نه یک مسأله بلکه یک راه حل تلقی می شوند و اغلب پروژه های ارتقاء کیفیت سکونت و تأمین زمین و خدمات با تکیه بر راه کارهای مشارکتی متأثر از این شیوه نگرش است.

برخی حتی به مسائل بنیادی تر چون یکنواختی و عدم تنوع اجتماعی – اقتصادی در ترکیب جمعیت ساکن و محدودیت شدید نفوذ عناصر ونهادهای مدنی به این سکونتگاهها و شکل گیری حیات مدنی در این سکونتگاهها اشاره کرده و اساساً آنها را در تحلیل نهایی پدیده ای ناقص الخلقه می دانند که البته گریزی هم از آنها وجود ندارد.

فهرست مطالب

مقدمه 14
تصویر 1-1: توسعه تهران از سال 1200 الی 1370 هجری شمسی 15
1-1-1- نظریات مرتبط با فراغت 20
1-1-2- اهداف گذران فراغت 21
1-1-3- ویژگیهای فعالیتهای فراغتی 22
1-1-4- کار دلخواه و آزاد در وقت آزاد 24
1-1-5- فراغت و تفریح در دین 25
1-1-6- ابعاد اقتصادی گذران فراغت 26
1-1-7- تأثیرات عدم برنامه ریزی فراغت 26
1-1-8- تقسیم بندی وقت آزاد 28
1-1-9- نیازهای امروزی به فعالیتهای فراغتی 29
1-1-10- تأثیر اوقات فراغت در معماری 31
1-1-11- جهانی شدن برنامه ریزی گذران فراغت 32
1-1-12- سابقه برنامه ریزی فراغت در ایران 33
1-1-13- بخشهای موثر در برنامه ریزی فراغت 33
1-1-14- تمهیدات کالبدی و راهکارهای عملی تفریح 34
1-1-15- فضاهای فراغتی تهران 35
1-1-15-1- سیر تحول کاربری گذاران اوقات فراغت در تهران 37
• حکومت صفویه و قاجاریه : 37
• حکومت پهلوی اول 38
• حکومت پهلوی دوم ( 25 ـ 1320 ش ) 38
• حکومت پهلوی دوم ( 45 ـ 1325 ش ) : 39
• حکومت پهلوی دوم ( 57 ـ 1345 ش ) : 39
• حکومت جمهوری اسلامی‌( بعد از بهمن 1357 ) 40
تبیین نیاز ـ شرایط خاص تهران 41
الف ـ جمعیت شهری 41
ب ـ ترکیب سنی جمعیت 42
ج ـ نظام تعطیلات و مرخصی 44
1-1-15-3- فرصتهای گذران اوقات فراغت در تهران 45
1-1-15-4- طبقه بندی فعالیتهای گذران اوقات فراغت در تهران 46
1-1-5-5- ویژگیهای عرضه تسهیلات گذران اوقات فراغت در محیط بیرون شهر تهران 46
1-1-15-6- ویژگیهای عرضه تسهیلات گذران اوقات فراغت در درون شهر تهران 47
• تحلیل و جمع بندی 49
1 ـ 2 ـ فضاهای جمعی 52
مقدمه 52
1 ـ 2 ـ 1 ـ تمدن و جامعه 52
1 ـ 2 ـ 2 ـ تمدن و شهر 53
1 ـ 2 ـ 3 ـ شهر و حیات مدنی 53
1 ـ 2 ـ 4 ـ فضای جمعی 54
1 ـ 2 ـ 5 ـ فضای شهری 55
1-2-5-1- کارکردهای فضاهای شهری 58
1-2-5-2- اهمیت پیاده روی 59
1-2-5-3- ساخت فضای شهری 60
• میدان 61
• خیابان 62
1 ـ 3 ـ انسان و طبیعت 63
1 ـ 3 ـ 1 ـ انسان و طبیعت در تمدن ایران 63
• باغهای مسطح و کم شیب : 67
• باغهای شیبدار و صفه بندی شده : 67
• باغهای احداثی در زمینهای عارضه دار : 67
1 ـ 4 ـ 1 ـ آب در باغ ایرانی 69
1 ـ 4 ـ 2 ـ گیاه در باغ ایرانی 69
1 ـ 4 ـ 3 ـ اصول طراحی باغ ایران 69
الف ) سلسله مراتب 69
ب ) تقارن 70
ج ) مرکزیت 70
د ) ریتم 70
هـ ) استقلال و تشخیص فضاها 71
و ) تنوع در وحدت ، وحدت در تنوع 71
ز ) طبیعت گرایی و بهره گیری از منظر 71
1 ـ 5 ـ چشم اندازهای فرهنگی 74
موزائیک وسیع 75
• گزینش دشوار 75
• حمایت جهانی 76
1 ـ 6 ـ حس قداست 78
1 ـ 7 ـ 1 ـ گردشگری و گردشگران در ایران 82
1 ـ 7 ـ 2 ـ اکوتوریسم 83
• امکان سنجی جاذبه های اکوتوریسم در ایران 83
1 ـ 8 ـ طرح منظر 84
1 ـ 8 ـ 1 ـ منظره پردازی 88
1 ـ 8 ـ 1 ـ 1ـ منظره پردازی در هنر اروپا 89
• منظره پردازی های آرمانی : 89
• منظره پردازی طبیعت گرا : 90
• منظره پردازی نمادگرایانه : 90
1 ـ 8 ـ 1 ـ 2 ـ منظره پردازی در ایران 90
فصل دوم 92
مطالعات بستر 92
فرحزاد در گذر زمان 93
2 ـ 1 ـ شناخت تاریخ منطقه 94
سفر امامزاده داوود 94
درختهای توت وقفی 96
راه امامزاده داوود 97
سنگ مثقال ـ ینجه زار 98
معجزات امامزاده 99
امامزاده داوود ( از توابع قصبه کن ) 101
2-2- مطالعات اقلیمی‌ 107
• زمین شناسی 107
• آب و هوا 110
بارندگی 110
دما 111
یخبندان 111
فشار جو : 112
نم نسبی : 112
ابرناکی : 112
ساعات آفتابی : 112
باد : 113
• ویژگیهای طبیعی 113
زمین لرزه های تاریخی : 113
2 ـ 4 ـ 1 ـ شناخت سازمان فضایی : 115
2 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ نظام توزیع عناصر : 115
• توده و فضا 115
• تراکم 115
• کیفیت بناها ( قدمت ) 115
2 ـ 4 ـ 1 ـ 2 ـ نظام توزیع کاربریها : 116
2 ـ 4 ـ 2 ـ شناخت ساخت فضایی 118
2 ـ 4 ـ 3 شناخت فضای شهری ( جمعی ) 118
• تجزیه و تحلیل فضاهای شهری : 118
فضای شهری ( 2 ) 119
نتیجه گیری : 119
2 ـ 4 ـ 4 ـ شناخت سیمای شهر 120
2 ـ 4 ـ 4 ـ 1 ـ سیمای بیرونی شهر ( نمای از دور شهر ) 120
• عوامل سازنده سیمای بیرونی شهر 120
2 ـ 4 ـ 4 ـ 2 ـ سیمای درونی بافت 122
1 ـ راه 122
2 ـ گره 123
3 ـ نشانه 123
4 ـ لبه 124
5 ـ محله 125
2 ـ 6 ـ 1 ـ وضعیت و عوارض اجتماعی توسعه در محدوده 127
2 ـ 6ـ 1 ـ 1 ـ تغییرات اکولوژی اجتماعی 127
2 ـ 6ـ 1 ـ 2 ـ تعارض طبیعت و شهر 128
2 ـ 6 ـ 1 ـ 3 ـ نا امنی اجتماعی 128
2 ـ 6 ـ 1 ـ 4 ـ افول نقش فراغتی و تفریحی محدوده 129
2 ـ 6 ـ 2 ـ وضعیت مالکیت اراضی 129
2 ـ 6 ـ 2 ـ 1ـ نحوه حقوقی مالکیت اراضی 129
منابع طبیعی 129
مالکیت عرفی اراضی روستا 130
حرایم و اراضی طرح دار : 130
8-2 ـ تحلیل نیروهای موثر بر حوزه 132
2 ـ 8 ـ 1 ـ شبکه حمل و نقل 132
2 ـ 9 ـ 1 ـ کلیات طرح تفصیلی 134
2 ـ 9 ـ 2 ـ طرح جامع قدیم تهران 134
2 ـ 9 ـ 3 ـ طرح اجرایی تهران ( 1350 ) 135
2 ـ 9 ـ 4 ـ طرح جامع توسعه جهانگردی در ایران ( 1351 ) 135
2 ـ 9 ـ 5 ـ طرح جامع جدید ساماندهی تهران ( 1370 ) 136
2 ـ 9 ـ 6 ـ طرح مطالعات ساماندهی گردشگاههای تهران ( 1374 ) 136
2 ـ 9 ـ 7 ـ طرح بهسازی منطقه فرحزاد ( 1372 ـ شهرداری تهران ) 137
نتیجه گیری 138
فصل سوم 139
امکانات و محدودیتها 139
3 ـ 1 ـ امکانات و محدودیتهای طبیعی 140
امکانات 140
محدودیتها 140
3 ـ 2 ـ امکانات و محدودیتهای کالبدی 141
امکانات 141
محدویتها 141
3 ـ 3 ـ امکانات و محدودیتهای اجتماعی 142
امکانات 142
محدودیتها 142
فصل چهارم 143
اهداف کلی و اهداف عملیاتی 143
4 ـ 1ـ اهداف کلی 144
4 ـ 2 ـ اهداف عملیاتی 144
فصل پنجم 145
برنامه های پیشنهادی 145
5 ـ 1 ـ برنامه کاربری اراضی 146
اهداف 146
5 ـ 2 ـ برنامه حمل و نقل و زیر ساختها 146
5 ـ 2 ـ 1 ـ برنامه حمل و نقل 146
اهداف 146
5 ـ 2 ـ 2 ـ برنامه زیر ساختها 146
اهداف 146
5 ـ 3 ـ برنامه مدیریت آب 147
اهداف 147
5 ـ 4 ـ برنامه نظام فضای باز و سبز 147
اهداف 147
5 ـ 5 ـ برنامه طراحی شهری 148
اهداف150