پایان نامه گاوداری

پیشگفتار

بانک کشاورزی به عنوان بانکی تخصصی با هدف تأمین نیازهای مالی دست اندرکاران امور کشاورزی در سراسر ایران ، تأسیس شد . گستردگی جغرافیایی و ارتباط تنگاتنگ با روستائیان ، ضرورت ارائه خدمات ترویجی و آموزش کشاورزی را ایجاب کرد و براین اساس ، ایجاد شبکه ای از دانش آموختگان کشاورزی ضرورت یافت .

رشد روزافزون علوم در همه زمینه ها ، بنیاد کشاورزی سنتی را در جهان در هم ریخت و تحولی شگرف درعملکرد محصولات کشاورزی و دامی به پا کرد . به موازات رشد شتابان جمعیت در جهان ، کشورهای پیشرفته با استفاده از جدیدترین یافته های علمی و به کارگیری بهینه آب و خاک   و نهاده های کشاورزی و... آنچنان افزایشی در عملکرد محصولات کشاوری در واحد سطح و محصولات دامی در واحد زمان ایجاد کردند که به صادر کنندگان اصلی تولیدات کشاورزی و دامی تبدیل شدند . برای مثال از سال1920 تا 1970 یعنی در مدت 50 سال ، طول دوران پرورش جوجه های گوشتی به نصف کاهش یافت در حالی که میزان تولید دو برابر شده بود . به عبارت دیگر رشد   جوجه های یک روزه به طور متوسط روزانه چهار برابر شده بود . در این مدت ضریب تبدیل غذا از 5 به 2/2 و میزان تلفات در یک دوره نیز از 20 درصد به 4 درصد کاهش یافته بود . کشورهای در حال توسعه اما ، با افزایش روزافزون جمعیت ، به دلیل استفاده سنتی از منابع طبیعی ، روز به روز فقیرتر    می شدند . 

مقدمه 

انسان اولیه پس از این که سالیان بسیار زیادی در جنگل ها ، دشت ها و غارها روزگار را با خوردن برگ ، دانه و میوه درختان و شکار حیوانات گذرانید به ساختن پناگاه پرداخت و توانست بعضی از حیواناتی را که تا دیروز شکار می کرد ، رام و اهلی نماید. او توانست همراه با پیشرفت ابزار کارش جایگاهی مخصوص برای دامهایش در گوشه ای از مأوی و مسکن خویش بنا کند . پس از اهلی کردن دام و بهره برداری از محصولات آن ، دامداری های اولیه را شکل داد و بهره برداری اقتصادی و رفع نیاز جامعه بشری را سامان بخشید . در این دوران گاو  در کشورهای باستانی مصر ، یونان ، چین ، هندوستان و ایران اهمیت بسیاری داشته و پرورش داده می شده است و آثاری مادی ، کتابها و کتیبه های نوشته شده و نقوش به جای مانده در غارها از دلایل آن است . در آثار تخت جمشید و کاخهای مصر ، یونان و هندوستان کمتر کتیبه و سنگ نوشته ای    می توان یافت که بدون نام یا تصویر گاو باشد . 

کمبود پروتئین در جهان 

با توجه به گزارش کارشناسان سازمان خواربار جهانی در بیشتر کشورهای آسیائی و آفریقایی مقدار تولید شیر و رکورد گاوهای شیری به علت کمبود علوفه و مواد غذایی بسیار پائین است . در حالی که حدود 78 درصد گاوهای جهان در کشورهای در حال توسعه اند ، این کشورها حدود 10 درصد شیر و 30 درصد گوشت تولیدی جهان را عرضه می کنند و مصرف سرانه پروتئین در آنها از 3 تا 10 گرم در روز تجاوز نمی کند. یکی از علل اصلی وجود چنین اختلافی ، استفاده از امکانات و تکنولوژی جدید در کشورهای پیشرفته است . به عنوان مثال در این  کشورها ، در یک گاوداری 80 رأسی که 50 هکتار زمین زراعتی داشته و تولیداتش سیلو می شود ، جمع ساعات کار سالانه شش هزار ساعت تخمین زده می شود ، که معادل با کار دو نفر کارگر تمام وقت است . طبق آمار منتشره در کتاب دیری کاتل در سال 1971 از تعداد 7/12 میلیون رأس گاو شیری در آمریکا متجاوز از 117 بیلیون پوند، شیر تولید شده است . ولی در بسیاری از کشورهای عقب مانده ، خانواده های کثیری دیده می شوند  که کار اصلی آنها نگهداری یک رأس گاو است و برای امرار معاش ناچاراً شیر تولیدی را به بازار عرضه نموده و خود در فقر کامل مواد پروتئینی به سر می برند . 

هلشتاین

نام اصلی این نژاد که از ناحیه ای به نام فریزلند در کشور هلند ، به سراسر دنیا صادر شده ، هلشتاین فرژین است . این نژاد از سنگین وزن ترین گاوهای شیری دنیاست . وزن ماده گاو بالغ آن 750-600 کیلوگرم و نر بالغ آن 900-750 کیلوگرم است . ضریب تبدیل غذا به گوشت در این نژاد مناسب است . انطباق با شرایط آب و هوایی بسیار متفاوت ، از مناطق سر سیر گرفته تا معتدل و نیمه گرمسیری از ویژگیهای این نژاد است . مهمترین ویژگی این نژاد شیردهی فوق العاده آن است که در مناطق خوش آب و هوای امریکا حتی به پانزده تن در سال و در اروپا ، سیزده تا چهارده تن در سال با 4-2/3 درصد چربی می رسد . قد گاوهای این نژاد 35/1 تا 50/1 متر است . سری ظریف و اغلب سیاه و سفید با شاخ های کوچک و بسیار شکیل دارند. گردن متوازن با   سینه ای فراخ و سیاه ، سفید ویژگی گاوهای این نژاد است . 

جرسی (Jersey)

این نژاد که از کشور بریتانیا به دیگر نقاط دنیا صادر شده است ، جثه ای کوچکتر از هلشتاین دارد . وزن ماده بالغ 500-450 و نر بالغ 650-550 کیلوگرم است . رنگ پوست بدن از قهوه ای تا  قهوه ای روشن مایل به زرد تیره متغیر است . مقدار تولید شیر آن کمتر از نژاد هلشتاین اما درصد چربی آن بیشتر است . در مقایسه با نژاد هلشتاین مقاومت این نژاد نسبت به آب و هوای نیمه گرم و خشک بیشتر است .

براون سویس (Brown Swiss)

زادگاه و مرکز اصلی پرورش این نژاد مناطق کوهستانی سویس است . این نژاد جثه ای بزرگ و اسکلتی خوش قواره برای اصلاح نژاد دارد و از نظر تولید گوشت و شیر قابل توجه است. مقدار شیر ماده گاو براون سویس از هلشتاین کمتر ولی درصد چربی شیرش بیشتر است . رنگ پوست بدن آن ها از قهوه ای تا خاکستری متغیر است . وزن گاو بالغ ماده به 650 کیلوگرم می رسد . ضریب تبدیل غذا به گوشت در این نژاد مناسب است و از نظر مقدار شیردهی بعد از هلشتاین قرار دارد .

سایر نژادهای اروپائی

علاوه بر نژادهای مذکور نژادهای مختلفی چون نژاد قرمز دانمارکی ، گزنزی ، سمینتال ، فنلاندی ، نرماندی ، لیموزین و نژاد معروف گوشتی شورت هورن (Short Horn) بریتانیائی وجود دارند . نژاد هردفورد که بسیار وزین است و وزن آن به 1500-1350 کیلوگرم می رسد ، از نژادهای ممتاز گوشتی دنیا است . 

شکمبه

اگرچه چهارقسمت معده نشخوارکنندگان از هم جدا نیستند و به آسانی محتویات آنها از قسمتی به قسمت دیگر عبور می کند ، اما هر کدام اهمیت ویژه ای دارند . برای مثال ، شکمبه به عنوان محفظه ای برای تخمیر بی هوازی کربوهیدراتها، بیش از نهصد تیپ باکتری یا میکرو ارکانیسم و پروتزا را در هر گرم از محتویات خود  جای داده است . میکروارکانیسمها ، آنزیم هایی را تولید می کنند که سبب شکسته شدن و هضم فیبرها و کربوئیدراتهای موجود در خوراک می شوند . حاصل این اعمال اسیدهای چرب با طول زنجیر کوتاه است که برای ساخت چربی شیر در شکمبه جذب می شوند . البته بین نشخوارکننده و میکروارکانیسمها ، همزیستی مسالمت آمیزی وجود دارد و آنها لازم و ملزوم یکدیگرند . 

جذب پروتئین

پروتئین ها به دو بخش قابل تجزیه Ruman Degradable Protein   (RDP)و غیرقابل تجزیه در شکمبه Ruman Undegradable Protein   (RUP)تقسیم می شوند . پروتئین قابل تجزیه در شکمبه به آمونیاک (NH3) و اجزاء تشکیل دهنده پروتئین ها مثل پپتیدها و اسیدهای آمینه تفکیک می شود . میکروکانیستها از این اجزاء برای رشد و تکثیر خود استفاده کرده و انرژی لازم برای خود را از طریق تجزیه کربوتیدراتها تأمین می کنند . پروتئین های زنجیربلند و لاشه این میکروارکانیسمها پس از عبور از شیردان و روده ها تحت عنوان By Pass Protein و تحت تاثیر آنزیمهای روده ، جذب و وارد جریان خون می شوند و این نوع پروتئین که حدود 60 درصد کل احتیاجات یک گاو را در اواسط شیرواری تشکیل می دهد ، از طریق روده جذب می شود .

سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش

  علوفه تازه و نارس فیبر کمتر و پروتئین و مواد ویتامینه بیشتری دارد . چنانچه گاو در چراگاهها و مراتع از این علوفه ها استفاده کند ، به علت داشتن فیبرکم و آب زیاد ، توقف این غذا  در دستگاه گوارش کم بوده و با سرعت بیشتری از آن عبور می کند . به همین دلیل در فصل بهار اکثر گاوها دارای مدفوعی سبزرنگ بوده و گاهی دچار اسهال های شدید می شوند . 

جذب سلولز و چربیهای موجود در غذا

سلولز غذا در شکمبه به اسیدهای چرب تبدیل شده و چربیها هم که در دانه های نباتی و علوفه تا حدود چهار درصد وجود دارند ، تحت تاثیر آنزیم لیپاز و باکتریها در معده به صورت استات و اسیدهای قابل جذب در می آیند . حدود 50 تا 60 درصد اسیدهای چرب در معده به صورت استات و 18 تا 25 درصد ، به صورت پروپیونات و 12 تا 20 درصد به صورت بوتیرات هستند که نوع علوفه و غذا می تواند تغییراتی را در این نسبتها به وجود آورند . برای مثال وقتی که علوفه به صورت پلیت و کنسانتره زیاد به دام داده شود ، مقدار درصد پروپیونات ، زیاد و استات و بوتیرات کم می شود . از این روش در پرواربندی (فربه شدن) استفاده می شود .

هضم غذا در روده

غذا پس از ورود به روده chime نامیده می شود که تحت تأثیر شیرة معده ، سکرتین ساخته و این هورمون با خون به لوزالمعده رفته و آنزیم لوزالمعده ساخته می شود . در ترشحات لوزالمعده آنزیمهای لیپاز (Lipase) ، تری پسینوژن (trypsinogene) ، کربوکسی پپتیداز  (Carboxy peptidase)،کیموتری پسینوژن(Chymotry psinogene)وآمیلاز (Amylase) وجود دارند .

گیاهان خانواده نخودیان (حبوبات)

یونجه (Alfa.Alfa) : یونجه گیاهی چندساله با ریشه های گسترده و عمیق است . این گیاه در اکثر نقاط ایران کشت می شود و انواع گوناگونی دارد . بخش عمده ای از علوفه گاوداریهای ایران را یونجه تشکیل می دهد . این علوفه هم به صورت سبز و تازه در گاوداری های کوچک و روستایی و هم به صورت خشک در واحدهای بزرگ به عنوان یکی از علوفه های پایه مورد توجه است . 

اسپرس : این گیاه از خانواده نخودیان و چندساله است . ارزش غذایی آن کمتر از یونجه و در حد شبدر است . برعکس شبدر ، در زمینهای آهکی و خشک کشت می شود . در صورت کاشت و مراقبت صحیح از مزرعه در سالهای اول و دوم مقدار علوفه خشک بیشتری از یونجه می توان برداشت نمود ، اما در سالهای بعد برداشت محصول علوفه نقصان پیدا می کند . به راحتی قابل خشک کردن و انبارکردن است .

سوژا : این گیاه نیز از خانواده گیاهان پروتئینی و نخودیان است . اگر چه در کشورهای اروپایی و مخصوصاً آلمان به مقدار زیاد برای تهیه علوفه استفاده می شود ، اما در ایران مصرف     علوفه ای چندانی ندارد ، البته گاوهای شیرده به نسبت مصرف یونجه و شبدر رغبت زیادی به خوردن علوفه سویا دارند . در هر هکتار کشت سویا می توان 3-5/2 تن  علوفه خشک برداشت نمود . برای تهیه علوفه معمولاً از نوع سوژاهای دیررس استفاده می کنند . ارزش غذایی سوژا به شرح ذیل است .