پایان نامه کارشناسی انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی  در ایران

پیشگفتار

بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در عرصه‌های مختلف اقتصادی، بازرگانی تاثیرات شگرف این پدیده را بیش از پیش نمایان ساخته است. مزایای فراوان اقتصادی کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد و بازرگانی شامل صرفه‌جویی هزینه مبادلاتی، افزایش بهره‌وری بنگاه و صنعت، تغییر فرایندهای مدیریت و تولید بنگاه‌های اقتصادی، کاهش هزینه جستجو، دسترسی بیشتر و آسانتر و ارزانتر به اطلاعات، کاهش محدودیت های ورود به بازار، شمار بیشتر عرضه کنندگان، افزایش رقابت، کاهش سود انحصاری ، کاهش هزینه تمام شده و قیمت کالا و تسهیل تجاری موجب توجه روزافزون به این پدیدة نوین شده است.

سازمان‌های بین المللی به رهبری سازمان ملل و سازمان های وابسته به آن همانند UNCTAD و UN/CEFACT طی چند سال گذشته، با ارایه استانداردها و راهبردهای پیشنهادی به کشورهای عضو، اقدامات عملی برای توسعه تجارت الکترونیکی و زیرمجموعه‌های آن یعنی بانکداری الکترونیکی، حمل و نقل الکترونیکی بیمه الکترونیکی و ... در جهان به عمل آورده‌اند.

مقدمه

با توجه به پیشرفت‌های فناوری روزمره و شتابان, جوامع به جوامعی مبتنی بر دانش و آگاهی تبدیل شده‌اند. توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات به مؤسسات و سازمانها این امکان را می‌دهد که فعالیت‌های تجاری و مبادلات خود را با سرعت و انعطاف‌پذیری انجام دهند.

در قرن بیست و یکم فناوری اطلاعاتی و ارتباطی با سرعت بیشتر پیشرفت و توسعه خواهد کرد. پیشرفت‌های به وجود آمده در فناوری اطلاعات و ارتباطات در اواخر قرن بیستم باعث شکل‌گیری تجارت الکترونیکی شده است. تجارت الکترونیکی انقلابی عظیم در شیوه تجارت و کسب و کار به وجود آورده است.

مفهوم تجارت الکترونیکی[1]

رشد سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات در دهه پایانی قرن بیستم و شروع قرن بیست و یکم و افق‌های جدیدی را بر روی کسب و کار و تجارت باز نمود. این افق‌های جدید سبب تحول در امر تجارت گردید و با سرعت و شتاب وصف‌ناپذیری در حال گسترش می‌باشد.

[1]. Electronic Commerce (EC)

تاریخچه تجارت الکترونیکی

هر چند اصطلاح تجارت الکترونیکی جدیداً مطرح شده است ولی استفاده از فناوری‌های الکترونیکی در انجام امور بازرگانی و تجاری به سالهای قبل بازمی‌گردد. به عنوان مثال استفاده از کارت به جای پول در اوایل دهه 1950 در کشور آمریکا آغاز شد. در این دهه اولین کارت پلاستیکی جهت پرداخت هزینه‌های خرید کالا یا خدمات توسط مؤسسة آی دینرز[1] تولید شد.

از آن تاریخ به بعد استفاده از انواع کارت‌ها توسط مؤسسات خدمات عمومی به عنوان بلیط قطار, اتوبوس و راه‌آهن شهری, مؤسسات مالی نظیر بانکها و یا مؤسسات غیرمالی نظیر مخابرات, ثبت احوال و مؤسسات مالی اعتباری بین‌المللی مثل ویزا[2], مسترکارت[3], آمریکن اکسپرس[4], معمول و گسترش یافت.

با الکترونیکی شدن کارت‌ها و به کارگیری پایانه‌های رایانه‌ای در نقطه فروش
(POS)[5] در سال 1983 ابعاد استفاده از کارت‌ها در تجارت گسترده‌تر شد.

[1]. Idiners [2]. Visa [3]. Master Card [4]. American Express [5]. Point Of Sale 

پول و نقش آن در تجارت

با توجه به موضوع کتاب حاضر که انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی می‌باشد, لازم است قبل از هر چیز به تعریف پول, وظایف و انواع آن اشاره گردد. به همین علت قبل از پرداختن به موضوع اصلی به طور مختصر توضیحاتی ارائه خواهد شد.

پول از جمله مهمترین و مفیدترین ابداعات بشر می‌باشد, تکامل پول در طول زمان در واقع خلاصه‌ای از تاریخ مدنیت بشر را نشان می‌دهد. تولد پول برای بشر منافع زیادی در برداشته است. به عنوان مثال معرفی پول به عنوان یک واحد شمارش باعث شد چندگانگی قیمت حتی در اقتصادهای ساده از بین برود.

پول می‌تواند نوعی دارایی یا ارزش به شمار آید و می‌توان آن را به عنوان بخشی از ثروت افراد به حساب آورد. ثروتی که به شکل پول باشد مشخصه منحصر به فردی دارد؛ می‌توان آن را مستقیماً با دارایی یا خدمت دیگری مبادله کرد که این ویژگی پول را نقدینگی گویند. یک دارایی زمانی می‌تواند نقدینه به شمار آید که بتوان آن را بدون هزینة داد و ستد زیاد و به آسانی با یک کالا یا خدمت مبادله کرد و ارزش اسمی آن هم از قطعیت نسبی برخوردار باشد. 

ـ نقشهای اساسی پول

امروزه پول در اقتصاد و تجارت نقش کلیدی دارد و بدون آن تقریباً کلیه فعالیت‌های اقتصادی و تجارت مختل می‌شود. با توجه به وظایف و جایگاه پول در اقتصاد, معمولاً اقتصاددانان چهار نقش بنیادی برای پول قائل شده‌اند:

1ـ واسطه مبادله

2ـ ذخیرة ارزش

3ـ واحد محاسبه (پایه ارزش)

4ـ وسیله پرداختهای آتی

کسب و کار الکترونیکی[1]

کسب و کار الکترونیکی در مفهوم وسیع تجارت الکترونیکی مطرح بوده و علاوه بر خرید و فروش کالاها و خدمات به مسائلی نظیر خدمات مشتریان،‌ همکاری بین شرکای تجاری به انجام آموزش الکترونیکی و نیز فعالیت‌های تجاری در داخل بنگاه به صورت الکترونیکی می‌پردازد. 

مکانیسم‌های پرداخت[2]

سیستم‌هایی می‌باشند که به منظور نقل و انتقالات وجوه, انجام پرداخت‌ها و مبادلات بین مؤسسات مالی طراحی می‌شوند. معمولاً بانک مرکزی در مکانیسم‌های پرداخت, به خصوص در مورد توزیع سکه و اسکناس, فرآیند چک و عملیات پایاپای نقش عمده‌ای را بر عهده دارد.

[1]. Electronic Business [2]. Payment Mechanisms

فهرست مطالب

عنوان                                    صفحه 

پیشگفتار 

فصل اول : تجارت الکترونیکی

 1ـ1ـ مقدمه

 2ـ1ـ مفهوم تجارت الکترونیکی

 3ـ1ـ تاریخچه تجارت الکترونیکی

 4ـ1ـ مزایای ایجاد تجارت الکترونیکی

 5ـ1ـ معایب تجارت الکترونیکی

 6ـ1ـ مراحل تجارت الکترونیکی

 7ـ1ـ مدلهای تجارت الکترونیکی

 8ـ1ـ عواملی که باعث شتاب تجارت الکترونیکی شده‌اند

 9ـ1ـ تجارب کشورها در خصوص تجارت الکترونیکی

 10ـ1ـ اثرات تجارت الکترونیکی بر کشورهای در حال توسعه

 11ـ1ـ محدودیت‌های رشد تجارت الکترونیکی در کشورهای در حال توسعه

 12ـ1ـ عوامل مؤثر در گسترش تجارت الکترونیکی

 13ـ1ـ جایگاه تجارت الکترونیکی در ایران 

فصل دوم : انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی

1ـ2ـ مقدمه

2ـ2ـ پول و نقش آن در تجارت

1ـ2ـ2ـ نقش‌های اساسی پول

2ـ2ـ2ـ ویژگیهای مطلوب پول

3ـ2ـ2ـ انواع تقسیم‌بندی پول

3ـ2ـ چگونگی پیدایش نظام بانکداری در جهان و سیر تکاملی آن

1ـ3ـ2ـ تاریخچه و چگونگی پیدایش بانکداری

2ـ3ـ2ـ تاریخچه پیدایش بانکداری الکترونیکی

3ـ3ـ2ـ مقایسه بانکداری سنتی و بانکداری الکترونیکی

4ـ2ـ انتقال الکترونیکی وجوه

1ـ4ـ2ـ مقدمه

2ـ4ـ2ـ مفهوم انتقال الکترونیکی وجوه (EFT)

3ـ4ـ2ـ اهمیت و جایگاه EFT

4ـ4ـ2ـ مزایای بکارگیری انتقال الکترونیکی وجوه

5ـ4ـ2ـ نحوه عملکرد انتقال الکترونیکی وجوه

6ـ4ـ2ـ انواع سیستم‌های انتقال الکترونیکی وجوه

7ـ4ـ2ـ معماری سیستم‌های پرداخت الکترونیکی

5ـ2ـ سوئیفت (SWIFT)

1ـ5ـ2ـ مقدمه

2ـ5ـ2ـ تعریف سوئیفت

3ـ5ـ2ـ تاریخچه سوئیفت

4ـ5ـ2ـ مزایای سوئیفت

5ـ5ـ2ـ کاربرد سوئیفت

6ـ5ـ2ـ مکانیزم عمل سوئیفت

6ـ2ـ کارت‌های بانکی

1ـ6ـ2ـ مفهوم کارت‌های بانکی

2ـ6ـ2ـ تاریخچه کارتهای بانکی

3ـ6ـ2ـ مزایای کارتهای بانکی

4ـ6ـ2ـ انواع کارتهای بانکی

5ـ6ـ2ـ مکانیزم عمل کارتهای بانکی

6ـ6ـ2ـ الزامات و تجهیزات سیستم مدیریت کارت

7ـ6ـ2ـ مسائل و مشکلات کارتها

7ـ2ـ پول الکترونیکی

1ـ7ـ2ـ مقدمه

2ـ7ـ2ـ تعریف پول الکترونیکی

3ـ7ـ2ـ اهمیت و مزایای پول الکترونیکی

4ـ7ـ2ـ انواع پول الکترونیکی

5ـ7ـ2ـ معایب و پیامدهای منفی پول الکترونیکی

8ـ2ـ پرداخت الکترونیکی صورت‌حسابها

1ـ8ـ2ـ مقدمه

2ـ8ـ2ـ تعریف پرداخت الکترونیکی صورت حسابها

3ـ8ـ2ـ اهمیت پرداخت الکترونیکی صورت حسابها

4ـ8ـ2ـ فرآیند پرداخت الکترونیکی صورت حسابها

5ـ8ـ2ـ مزایای پرداخت الکترونیکی صورت حسابها

9ـ2ـ امنیت در سیستم‌های الکترونیکی انتقال وجوه

1ـ9ـ2ـ مقدمه

2ـ9ـ2ـ مفهوم امنیت

3ـ9ـ2ـ مسائل مربوط به امنیت

4ـ9ـ2ـ فناوری‌های امنیت اطلاعات 

فصل سوم : انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی و موانع گسترش آن در ایران

1ـ3ـ مقدمه

2ـ3ـ بانکداری الکترونیکی در ایران

3ـ3ـ مشکلات و موانع گسترش انتقال الکترونیکی وجوه و بانکداری الکترونیکی در ایران

1ـ3ـ3ـ مشکلات  مربوط به زیرساخت‌های اساسی

2ـ3ـ3ـ کمبود سرمایه‌های انسانی مناسب برای انتقال الکترونیکی وجوه در ایران

3ـ3ـ3ـ موانع قانونی کاربرد انتقال الکترونیکی وجوه در ایران

4ـ3ـ3ـ موانع اقتصادی گسترش و توسعه انتقال الکترونیکی وجوه در ایران

5ـ3ـ3ـ موانع فرهنگی ـ اجتماعی گسترش و توسعه انتقال الکترونیکی وجوه در ایران

6ـ3ـ3ـ موانع سیاسی گسترش و توسعه انتقال الکترونیکی وجوه در ایران

7ـ3ـ3ـ موانع مربوط به مقاومت کارکنان و مدیران بانکها در مقابل تغییر حرکت از بانکداری سنتی به بانکداری الکترونیکی

8ـ3ـ3ـ مشکلات مربوط به نظام مدیریتی حاکم بر بانکهای کشور

9ـ3ـ3ـ سنتی بودن سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی سازمانها و مؤسسات دولتی و بخش خصوصی در ایران

10ـ3ـ3ـ دولتی بودن بانکهای کشور و وضعیت غیررقابتی بودن آنها

11ـ3ـ3ـ مشکلات امنیتی

12ـ3ـ3ـ اثرات ناشی از تحریم اقتصادی آمریکا 

فصل چهارم : راههای گسترش و توسعه بانکداری الکترونیکی در ایران

 1ـ4ـ مقدمه

 2ـ4ـ برنامه راهبردی تحول در نظام بانکداری جمهوری اسلامی ایران

 3ـ4ـ نقش وظایف بانک مرکزی در برنامه تحول در نظام بانکداری جمهوری اسلامی

 4ـ4ـ شیوه ایجاد تحول در یک بانک

ضمیمه: تعریف واژه‌های کلیدی