پایان نامه بررسی نماتد چغندر قند درشهرستان چناران

چکیده :

نوسانات تولید متأثر از عوامل مختلفی از قبیل تغییرات اقلیمی ، آفات و بیماریها ، علفهای هرز و ... می باشد .

درمیان این عوامل ، نماتد چغندر قند علاوه بر دامنه گسترش بالا بعنوان یکی از مهمترین عوامل محدود کننده کاهش عملکرد در منطقه چناران می باشد .

متأسفانه تکنیکهایکنترل که تا به حال مورد استفاده قرار گرفته اند، سازگاری و پایداری کافی در کاهش اثرات سوء نماتد چغندر در شرایط و فرهنگ کشاورزی منطقه به همراه نداشته اند.

یافتن ارقام مقاوم یکی از راههایی است که هر چند تولید آن نیاز به زمان طولانی دارد ، لیکن دانشمندان اصلاح نبات مصمم به یافتن آن می باشند. دراین راستا شرکت سوئدی نوارتیس نوید تولید رقم مقاوم به نماتد به نام نماکیل (Nemakill) را داد.

با هدف بررسی مقاومت رقم نماکیل به نماتد آزمایش در ده مزرعه که دارای آلودگی بالایی بودند ، اجرا گردید . رقم ایرانی BR1 نیز به عنوان شاهد در قطعات دارای آلودگی بالا در مجاورت آن کشت گردید. 

نماتد چیست ؟

نماتدها کرمهای نخی شکل و رطوبت پسندی هستند که می‌توانند در طیف زیستی وسیعی در اکثر مناطق جهان یافت شوند. نماتدها در آبهای شیرین، آبهای شور، خاک، مواد پوسیده، گیاهان، جانوران و انسان مشاهده می‌شوند.

تغذیه نماتدها به اشکال متعدد از زیستگاهشان صورت می گیرد. آنها روی باکتریها و قارچها درمواد آلی مرده زندگی می‌کنند، به صورت شکارچی از دیگر نماتدها نیز تغذیه کرده و در بدن بسیاری از جانوران تکامل یافته ( مانند کرمهای trichina ) و یا گیاهان به صورت انگل به سر می برند. 

مبداٌ، تاریخچه و پراکنش

برای اولین بار حدود 130 سال پیش از این، نماتد مولد سیست چغندرقند ( H. schachtii) در آلمان به عنوان یک آفت شناسایی شد. در اواسط قرن نوزدهم میلادی، تولید چغندرقند در اروپا با یک روند افزایشی همراه بود و در همان زمان نیز بیماری چغندرقند در خاک شروع شد. خصوصاٌ آنکه در خاکهای تیره با پتانسیل بالا در منطقه ماگد بورگر بورد عملکرد چغندرقند به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت.

در سال 1859 پروفسور گیاهشناس بن، دکتر H. Schacht، عامل بیماری چغندرقند را شناسایی کرد :‌ کرمهای کوچکی متعلق به خانواده نماتدها که انگل ریشه های چغندرقند می‌باشند. در سال 1871، A. Schmidt تحقیق کاملتری در مورد این آفت انجام داد و به افتخار کاشفش آن را Heterodera schachtii نامگذاری کرد. این نماتد از اهمیت اقتصادی در تاریخ برخوردار است. 

آسیب شناسی :

نماتد به خاطر تغذیه از ریشه گیاه باعث کاهش درصد قند در چغندر میگردد. همچنین در چغندرهائیکه بمنظور ازدیاد بذر کشت میشوند به خاطر وارد شدن ترشحات انگل در داخل گیاه باعث عقیمی میزبان میگردد. نماتد آنزیمهایی مثل آمیلاز، پکتیاز و پروتئاز را نیز برای حل کردن نشاسته، قند و پروتئین به داخل گیاه تزریق میکند. همچنین وجود آلودگی نماتد در مزارع چغندرقند گاهی باعث میشود تا عوامل دیگر بیماری زا باعث تشدید خسارت شوند. 

علائم آلودگی در مزرعه :

با محل و جمعیت اولیه انگل در ارتباط است. در اوایل به صورت لکه ای بوده و در اثر عدم رعایت عوامل پیشگیری، گسترش مییابد و تمام سطوح مزرعه انتشار می‌یابد. بطور کلی این علائم به /2 بخش عمده تقسیم و در /2 قسمت از گیاه دیده میشوند :

A – علائم هوائی  B – علائم ریشه ای.

A – علائم هوائی :  بوته ها از نظر رشد عقب افتادگی داشته و زردرنگ میشوند ( مانند کمبود مواد غذائی ). طول دمبرگها افزایش یافته و پهنک برگ کوچک میگردد. ولی در تابستان در اواسط روز بوته ها حالت پژمردگی دارند و برگها به اطراف می افتند و در غروب با خنک شدن هوا بوته ها حالت شادابی خود را باز می یابند. 

روش پیشگیری و کنترل مستقیم :

A – تناوب زراعی :  که میتوان در این عمل از کشت گیاهان خانوادة غلات و بقولات بهره گرفت. ( با افزایش آلودگی تعداد سالهای تناوب باید اضافه گردد. )

B – آیش :‌ در این مورد باید توجه داشت که علفهای هرز میزبان کنترل شوند. همچنین با انجام شخمهای عمیق و یخ آب در زمستان و زدن شخم نیمه عمیق و سطحی در زمین آیش، به نتیجه بهتری میتوان دست یافت.

C – استفاده از گیاهان تله :‌ میتوان تربچه و شلغم را نام برد. در این روش قبل از اینکه لاروها فرصت ورود به داخل ریشه گیاه را پیدا کنند، کشت را بر می گردانند و بقایای گیاهی را از بین میبرند. باید دقت کافی نمود که کشت در زمان مورد نظر برگردانده شود چون در صورت تأخیر در این کار احتمال بالا رفتن آلودگی بسیار زیاد میباشد.

D – عدم استفاده از فاضلاب کارخانجات قند بعنوان آب مورد استفاده زمینهای کشت چغندر قند ( در صورت استفاده از فیلتراسیون با منافذ کمتر از 250 میکرون بهره گیری شود. )

E - زمان کاشت : با توجه باینکه شروع فعالیت نماتد در حرارت 12- 15 درجه سانتیگراد میباشد میتوان با کشت زود هنگام گیاه را از حمله نسل اول لاروها در امان نگاه داشت و بعد از این دوره بعلت رشد کافی غده چغندر در مقابل نماتد مقاوم میگردد و خسارت کمتری را متحمل خواهد شد. همچنین بابرداشت محصول و با توجه به عامل زمانی گیاه از حمله نسل چهارم لاروها نیز تا حدودی مصون خواهد ماند.

F – استفاده از بذر مقاوم :  در بعضی از واریته های چغندر وحشی ژن مقاوم به نماتد وجود دارد که با تلاقی این واریته ها با چغندرقند گیاه مقاوم بوجود می آید. البته این روش در دراز مدت قابل استفاده نیست. چون در طی زمان نماتد خود را با گیاه مقاوم تطابق میدهد. بهمین دلیل متخصصان اصلاح نباتات پیوسته در حال بوجود آوردن ارقام مقاوم جدید میباشند. از اقدامات جدیدی که برای کنترل نماتد انجام میگیرد و در حال بررسی و مطالعه میباشد میتوان از مبارزه بیولوژیکی بوسیله قارچها نام برد.

آشنائی با آزمایشگاه نماتولوژی :

شرکت تحقیقات و خدمات زراعی چغندرقند خراسان بنا به گسترش و بالا بردن سطح آگاهی کشاورزان چغندرکار در مسائل مختلف زراعی و شناسایی و کنترل زمینهای آلوده به نماتد اقدام به تشکیل آزمایشگاه نماتولوژی نموده است.

بعد از نمونه بردرای خاک از زمینهائی که به کشت چغندر قند میخواهند اختصاص یابند و انتقال نمونه به آزمایشگاه ابتدا خاک را بخوبی مخلوط کرده و بعد از الک کردن بعلت اینکه در اکثر مواقع دارای رطوبت میباشد خاک را بر روی سطح صافی پهن کرده تا رطوبت آن گرفته شود. بعد از خشک شدن مقداری از آن را وزن کرده و بوسیله دستگاه خاکشوئی ذرات درشت مانند بقایای گیاهی را از خاک جدا می نمائیم.