پایان نامه درباره توبه

معنای توبه      

الف – معنای لغوی توبه      

ابن فارس می گوید : « توب : التاء و الواو و الباء کلمة واحدة ، تدل علی الرجوع . یقال : تاب من ذنبه ای رجع عنه »1       

( توب : ت ، و ، ب ، یک کلمه است ، بر بازگشت دلالت می کند گفته می شود توبه کرد از گناه یعنی بازگشت از آن ) .       

« توب . توبه . متاب ، همه به معنی رجوع و برگشتن است . »2

در جایی دیگر آمده :        

« التوبة : بالفتح و سکون الواو ، فی اللغة الرجوع »3       

توبه : با فتح ( ت ) و سکون ( و ) ، در لغت به معنی بازگشت است .      

در لغت نامه‌ی دهخدا نیز به معنی بازگشت آمده است . 4

ب – معنای اصطلاحی توبه

بزرگان اهل لغت ، در تعریف اصطلاحی توبه ، چنین گفته اند :

        « التوبة الرجوع من الذنب »5  توبه به معنی بازگشت از گناه است .

1-ابن فارس ، ابو الحسن احمدبن فارس بن زکریا ، معجم مقائیس اللغة ، ج 1 ، ص 184 .

2- قرشی ، علی اکبر ، قاموس قرآن ، ج 1 ، ص 285 .

3- موسوعة کشاف اصلاحات الفنون و العلوم ، ج 1 ، ص 524 .

4- دهخدا ، علی اکبر ، لغت نامة دهخدا ، ج 5 ، ص 6620 .

5- الف- جوهری‌،‌اسماعیل‌بن‌حماد‌،‌صحاح‌اللغة،‌ج1، ص91 .  ب- ابن منظور،محمدبن مکرم، لسان العرب ،ج2،ص61

قبول توبه از جانب خداوند

بحث دیگری که مطرح می شود این است که آیا قبول توبه بر خداوند متعال  واجب است ؟ یا این که قبول توبه ، تفضّل و کرمی از جانب خداوند است که شامل حال بندة گناهکار شده است ؟

« معتزله معتقدند که قبول توبه بر خدا واجب است و اشاعره معتقدند که خدا توبه بندگان را از روی تفضّل و کرم می پذیرد . »[1]

« نزد علمای شیعه ، اجماع بر این است که پس از توبه ، عذاب برداشته می شود . برداشتن عذاب از باب تفضّل است نه این که بر خدا واجب باشد . » [2]

در کشف المراد آمده است :

« دلیل معتزله براین که قبول توبه را بر خدا واجب می دانند آن است که خداوند تعالی بندة

گناهکار را به عبادت و ترک معاصی مأمور نمود و این دوموجب ثواب است و اگر توبه را نپذیرد موجب عقاب است و جمع میان ثواب و عقاب ممکن نیست پس ناچار باید توبه را قبول کند تا عقاب رفع شود و مکلّف در باقی عمر ثواب کار گردد »[3] 

[1] - شیخ بهایی ، اربعین ، ص 328 [2]- حسنی ، علیرضا ، توبه در قرآن و سنت ، ص 144 .

[3] - طوسی ،خواجه نصیرمحمد،کشف المراد،شرح تجریدالاعتقاد ، شرح از جمال الدین علامه حلی،ترجمه وشرح   آیت الله شعرانی ، ص590 و 591

آثار توبه

توبه ، به خودی خود ، دارای آثار مثبتی است . کسی که به این عمل مبادرت می کند و به این توفیق بزرگ دست می یابد ، از منزلت و جایگاه رفیعی برخوردار می گردد . اکثر علمای اخلاق هر جا بحث از توبه کرده اند ، به آثار آن نیز اشاره داشته اند .

حال به چند مورد از آثار توبه ، به طور مختصر اشاره می کنیم :

1- محبوبیت در نزد خداوند متعال .

یکی از آثار توبه ، محبوبیت در نزد خداوند است .

خداوند در قرآن می فرماید : « ….. ان الله یحب التوابین و یحب المطهرین »1

خداوند ، توبه کنندگان را دوست دارد ، و پاکان را (نیز) دوست دارد .

در تفسیر نمونه ذیل آیه شریه ، آمده است :

« ذکر طهارت و توبه ، در کنار یکدیگر ، در آیة فوق ممکن است ، اشاره به این باشد که طهارت، مربوط به پاکیزگی ظاهر و توبه اشاره به پاکیزگی باطن است .

این احتمال نیز وجود دارد که طهارت در این جا به معنی آلوده نشدن به گناه بوده باشد ، یعنی خداوند ، هم کسانی را که آلوده به گناه نشده اند دوست دارد و هم کسانی که بعد از آلودگی توبه کنند و در زمرة پاکان در آیند.»2

« از رسول خدا (ص) سوال شد ، منظور از این که توبه کننده حبیب خداوند است چیست ؟

حضرت در جواب فرمودند : حبیب آن کسی است که سراغ آن چیزی که دوست او ، از آن

بدش می آید نمی رود .

بنابراین یکی از فواید توبه این است که شخص توبه کننده به درجاتی دست می یابد ، تا این که دوست خدا می شود . »[1]

امام صادق (ع) می فرماید :

« ان الله یفرح بتوبته  عبدة المومن اذا تاب کما یفرح احدکم بظالته اذا وجدها .»[2]

همانا خداوند با توبة بندة خود شاد می شود ، هرگاه بنده توبه کند . چنانچه یکی از شما هنگام یافتن گمشدة خود شاد می شود .

2- تبدیل گناه به حسنه

به واسطة توبه ، نه تنها تاریکی گناه برطرف می شود بلکه نور طاعت جایگزین آن می شود . توبه نه‌تنها شویندة گناهان است ، بلکه تبدیل کنندة گناهان به حسنات نیز هست . این نهایت لطف خداوند و بیان کنندة یکی از بهترین فضیلت های توبه است .

خداوند در قرآن پیرامون تبدیل گناهان به حسنات می فرماید :

« الا من تاب و امن و عمل عملاً صالحاً فاولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات و کان الله غفوراً رحیماً»[3]

1- سوره بقره ، آیه 222 2- مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، ج 2 ، ص 144 .

[1] - کاشانی ، محسن ، محجه البیضاء و تهذیب الاحیاء ، ج 7 ، ص 87 .[2] - کلینی ، ابی جعفر محمدبن یعقوب اسحاق ، الاصول من الکافی ، ج 2 ، ص 436 .

[3] - سوره فرقان ، آیه 70 

راه های ثبوت سحر

سحر به واسطة بینه و اقرار ثابت می شود ، ثبوت سحر با یک بار اقرارکردن ممکن است ولیکن ممکن است که دو بار اقرار کردن در آن معتبر شناخته شود. 3 روایتی که از رسول گرامی اسلام نقل شده است ، صراحت دارد در این که سحر به واسطه شهادت شاهدان نیز قابل اثبات است .

در روایت آمده است :

سئل رسول الله (ص) عن الساحر ، فقال : اذا جاء رجلان عدلان فشهدا بذلک فقد حل دمه 4.

از رسول خدا سوال شد درمورد سحر کننده ، پس رسول خدا فرمود : هنگامی که دومرد عادل

شهادت دهند به سحر ، خون ساحر حلال خواهد بود .

نقش توبه در کیفر ساحر

در روایتی از حضرت علی (ع) نقل شده است :

« من تعلم شیئاً من السحر کان آخر عهده بربه وحده القتل ألا أن یتوب » 1

کسی که چیزی از سحر بیاموزد پایان عهدش با خدا خواهد بود ، و حد او قتل است مگر آن که توبه کند .

شهید ثانی می گوید:

« و لو تاب الساحر قبل أن یقام علیه الحد سقط عنه القتل »

اگر ساحر پیش از آن که حد بر او جاری شود ، توبه کند ، کشته نخواهد شد . 2